نقشه بَرداری
شاخه ای از علوم مختلف مهندسی شامل برنامه نویسی ، رادار ، نقشه برداری ، آنالیز دیتا ، ماهواره ، نجوم ، طراحی و نقشه کشی می باشد
در حالی که نقشه برداری فقط جزئی از مهندسی ژئوماتیک میباشد.
نقشهبرداری (به انگلیسی : Surveying) که در ایران تحت عنوانهای: مهندسی نقشهبرداری (کارشناسی پیوسته)، مهندسی عمران-نقشهبرداری (کارشناسی پیوسته) و مهندسی تکنولوژی نقشهبرداری (ناپیوسته) تدریس میشود. شاخهای از علوم مهندسی است که به جمعآوری، آمادهسازی، ذخیرهسازی، پردازش، مدیریت، تحلیل، تلفیق، بازیابی و انتقال دادههای مکان مرجع میپردازد.
معمولاً عملیات نقشهبرداری شامل دو مرحله برداشت (یا اندازهگیری و محاسبه) و ارائه نتایج کار است. در مرحله اندازهگیری، از وسایل و دستگاهها (نظیر توتال استیشنها، تئودولیتها، جیپیاس و …) و نیز روشهای مختلفی استفاده میشود تا دادههای لازم برای مرحله دوم بهدست آید. نتایج کار به صورتهای آنالوگ (نقشه، مقاطع طولی و عرضی و…) یا رقومی (مانند جدولها، مدلهای رقمی زمین) ارائه میگردد.
در نقشهبرداری از مناطق کوچک اثر کرویت زمین تقریباً ناچیز است و میتوان زمین را در منطقه کوچکی مسطح در نظر گرفت. در مواقعی که زمین را مسطح فرض کنیم روش نقشهبرداری، مستوی مینامند. این فرضیه مادامیکه سطح منطقه مورد نظر. از چند صد کیلومتر مربع تجاوز نکند قابل قبول است. نقشهبرداری مسطح (مستوی) برای کارهای مهندسی، معماری، شهرسازی، باستانشناسی، کارهای ثبت و املاکی، تجاری، اکتشافی بکار میرود. برای نمایش اطلاعات جمعآوری شده در نقشهبرداری از سیستم تصویر استفاده میگردد. رایجترین سیستم تصویر مورد استفاده در نقشهبرداری، سیستم UTM (Universal Transvers Mercator) میباشد.
آموزش
نقشهبرداری در سطوح گوناگون آموزش داده میشود. داوطلبان ورود به این رشته باید در ریاضیات (هندسه، مثلثات) و فیزیک. دوره دبیرستان قوی باشند و نیز علاقهمندی و آمادگی جسمی لازم برای کارهای صحرایی را دارا باشند.
بعضی دروس تخصصی این رشته عبارتاند از: راهسازی، تئوری خطاها، سرشکنی، نقشهبرداری، زمینسنجی. (جهت تعیین شکل زمین)، تصویرسنجی، نقشهنگاری، آبنگاری (نقشهبرداری از بستر دریا). نقشهبرداری زیرزمینی و زمینسنجیک، حدنگاری، پروژه و کارآموزی میباشند.
امکان ادامه تحصیل در این رشته تا حد دکتری در ایران موجود است.
گرایش
نقشهبرداری شامل گرایشهای زیر میباشد:
زمینسنجی
زمینسنجی نوع پایهٔ نقشهبرداری جهت تعیین و بررسی شکل و ابعاد زمین و عوارض سطحی آن.
تصویرسنجی
تصویرسنجی، تهیهٔ نقشه با استفاده از عکسبرداری زمینی، هوایی یا ماهوارهای.
سامانهٔ اطلاعات مکانی
سامانهٔ اطلاعات مکانی (GIS) در این سیستم همه اطلاعات به صورت مکان مرجع، دستهبندی میشوند. و کاربردهای فراوانی دارد، از جمله ذخیره، بازیابی، به هنگامسازی و پردازش دادههای مکانی به منظور اتخاذ یا پشتیبانی یک تصمیم. برای حل یک مسئله، به بهترین روش و کمترین هزینه را ممکن میسازد.
سنجش از دور
سنجش از دور (gis) جمعآوری اطلاعات از عوارض سطح زمین، بدون تماس فیزیکی است، که بیشترین اتکای آن به تصاویر ماهوارهای میباشد.
محدودهبندی
محدودهبندی (حدنگاری) به نقشهبرداری ثبتی گفته میشود، اغلب اینگونه نقشهبرداری، ارزش حقوقی دارد.
آبنگاری
آبنگاری (هیدروگرافی) تهیهٔ نقشه و دادههای مکانی از ژرفای آبها مورد استفاده قرار میگیرد.
زمینههای فعالیت
نقشهبرداری مسیر
نقشه بَرداری زیرزمینی
نَقشه برداری آبنگاری (هیدروگرافی)
نقشهبرداری نظامی
نقشه بَرداری ثبتی
نقشهبرداری شهری
نقشهبرداری شهری، برای تهیه و اجرای طرحهای جامع و تفصیلی و هادی شهرها به کار میرود.
نقشه برداری ساختمانی
نقشهبرداری هوایی (فتوگرامتری)
برداشت نقشههای ارتو موزاییک، مدل سطح دیجیتال و نقشه کانتور با کمک هلی شاتها بسیار ساده و دقیق شدهاست. با استفاده از هلی شات و از طریق یک فرایند ساده اما دقیق میتوان برای جمعآوری دیتا و ایجاد یک نقشه با کیفیت برنامهریزی کرد.
نقشه بَرداری ثبتی-شهری
نرمافزارها
با پیشرفت علم و گسترش نرمافزارهای کامپیوتری باعث شد که دیگر روشهای سنتی جای خود را به نرمافزارهای بدهد. که میتوان به چند نرمافزار پرکاربرد اشاره نمود:
در سال ۲۰۰۰ شرکت اتودسک رسماً نرمافزاری را که توانایی زیادی در زمینه نقشهبرداری، راهسازی و نقشهنگاری به همراه داشت. و نقطه عطفی در صنعت نرمافزارهای نقشهبرداری گردید (نخستین نگارش آن اتوکد لند دولاپمنت ۲۰۰۰. و آخرین نگارش اتوکد لند دسکتاپ ۲۰۰۹) برای مهندسین نقشهبرداری عرضه گردید. نرمافزار «اتوکد سیویل تری دی» (Autodesk Auto Cad Civil 3D) بعد از نرمافزار «لند» وارد بازار شد. که بسیار کاربر پسند بود و کارآمدتر از آن میباشد. مهمترین ویژگی و برتری سیویل تری دی نسبت به «لند»، پویا بودن آن میباشد. نرمافزار نقشهیار، تنها نرمافزار نقشهبرداری محصول ایران میباشد که توسط شرکت سامانه توسعه نقشه از سال ۲۰۱۰ عرضه شد.