تا کنون فرآیندهای مختلفی برای طراحی محیط و منظر توسط متخصصات این رشته برای به هدف رساندن یک پروژه محیط. و منظر معرفی شده که یکی از آنها فرآیند بوث (1983) است. این فرآیند، مجموعه ای از عملیات در طراحی یک پروژه محیط و منظر از پذیرش پروژه .تا حفاظت از طرح اجرا شده را شامل میشود. در این مقاله سه زیر بخش از مراحل فرآیند طراحی محیط و منظر بوث. توسط نگارنده در یک نمودار، معرفی و نشان دادن ارتباط. بین دانشی تخصص های – طراحی محیط و منظر- و (((نقشه برداری))) در اجرای یک فرآیند طراحی است.

عملیات اجرایی

این سه بخش شامل یکسری عملیات اجرایی است که از دانش نقشه برداری بر گرفته شده و معرفی کننده. کاربرد دانش نقشه برداری در طراحی و منظر است. و (( برداشت عوارض سطح زمین و تهیه نقشه توپوگرافی )). طراحی فنی زمین، پیاده کردن طرح بر روی زمین، را شامل میشود. در پایان پیشنهاداتی برای استفاده از ابزارهایی نوین نقشه برداری ماننده گیرنده های GPS. جهت تهیه نقشه توپوگرافی در سیستم UTM و در نتیجه انتقال طرح نهایی. محیط و منظر به این سیستم مختصات، ارائه شده است.

مقدمه ای بر طراحی محیط و منظر

افزایش نیازهای انسان و پیچیدگی ابعاد مسایل و مشکلات ناشی از این نیازها. از یک سو و ناتوانی هر یک از علوم به تنهایی در بر آورد. برخی از این نیازها و عدم امکان حل مسایل با یک دانش یا تخصص خاص. از سوی دیگر، ضرورت توجه به به ربط دانش ها. و تخصص های حرفه ای را جهت حل این مشکلات به خوبی. نشان میدهد. موضوعات محیطی نیز از این امر مستثنی نیستند. و هر نوع برنامه ریزی و طراحی در یک محیط طبیعی و یا مصنوع، نیازمند آشنایی. و ربط دو یا چند دانش و تخصص مرتبط به یکدیگر است.

طراحی محیط و منظر

طراحی محیط و منظر، فرآیند آگاهانه سازماندهی، برنامه ریزی و ایجاد تغییرات فیزیکی در محیط و منظر است. این فرایند شامل سازماندهی فیزیکی محیط و منظر و طراحی مکان است 2000 , Marloch. طراحی و شکل دهی سطح زمین از جمله اولین مراحل کاری است. که علاوه بر درکی دقیق از زیبایی شناسی و طراحی، نیازمند توجه به -ملاحظات اکولوژیکی و – اصول تکنیکی است. یکی از شرایط تحقیق این امر تبدیل ایده های طراحی و به ماهیت های فیزیکی بر اساس اصول مهندسی است. Strom and Nathan

این اصول با توجه به دانش فنی شکل میگیرد. و بخشی از آن برگرفته از علم نقشه برداری است. که کاربردهای متعددی در طراحی محیط و منظر دارد. نقشه برداری علم و هنر اندازه گیری و تعیین موقعیت دقیق نقاط در روی سطح. زمین و یا در نزدیکی آن است Field,2004. که بر مبنای ریاضیات عملی و فنون اندازه گیری بنا شده است. و از مرحله تهیه نقشه تا پیاده کردن ایده های طراحی مورد استفاده قرار میگیرد.

جایگاه دانش فنی نقشه برداری.

بر این اساس میتوان جایگاه دانش فنی نقشه برداری. در فرآیند طراحی را در سه زیر بخش : برداشت عوارض سطح زمین و تهیه نقشه توپوگرافی. ، طراحی فنی زمین، و پیاده کردن طرح بر روی زمین. از مجموعه بخش های اصلی فرآیند طراحی محیط و منظر بوث مشخص کرد. این سه زیر بخش دارای نقشه ویژه ای هستند .که به برداشت و تجزیه و تحلیل داده های محیطی ، طرح ساخت محیط و اجرای محیطی. طرح های محیط و منظر میپردازند.

نمودار گردشی جایگاه

نمودار گردشی جایگاه هر یک از این سه زیر بخش را درفرآیند طراحی منظر و محیط. (تهیه شده توسط بوث در سال 1983) نشان میدهد. که نقش دانش نقشه برداری در بخش های مختلف آن توسط نگارنده تعیین شده است. قسمتی از بخش تحقیق، تجزیه و تحلیل فرآیند بوث را برداشت .عوارض سطح زمین و تهیه نقشه توپوگرافی ، قسمتی از بخش طرح ساخت. این فرآیند را طراحی فنی زمین و قسمتی از بخش اجرا را پیاده کردن طرح بر روی زمین تشکیل میدهد. این سه بخش از فرآیند بوس علاوه بر سه زیربخش مورد اشاره در نقشه برداری. دارای زیر بخشهای دیگری نیز هستند. که مورد نظر این پژوهش نمیباشد. سه زیر بخش نقشه برداری در این فرایند،. نه تنها با بخشهای اصلی آن ارتباط افقی دارند.، بلکه دارای ارتباط عمودی با یکدیگر نیز هستند. و اجرای هر زیر بخش مقدمه ای برای زیر بخش بعدی است.

هدف از پژوهش

هدف از پژوهش : معرفی و نشان دادن ارتباط بین دانشی تخصصهای. – طراحی محیط و منظر و نقشه برداری. در اجرای یک فرایند طراحی محیط و منظر. و در راستای نزدیک کردن این دو تخصص به یکدیگر است. بر این اساس و برای دست یابی به این هدف، روش مطالعه مورد استفاده. در این پژوهش کتابخانه – تحلیلی همراه با ارائه نمونه های تجربی است.

برداشت عوارض سطح زمین و تهیه نقشه توپوگرافی

برای شناخت سطح زمین، اطلاع از ناهمواریهای آن در وضع موجود. و همچنین اطلاع از وضعیت عوارض طبیعی و مصنوعی ایجاد شده در آن، نیاز است. که از محدوده زمین مورد نظر برداشت توپوگرافی جهت تهیه نقشه توپوگرافی صورت میگیرد. این نقشه ها تصویر قائم عوارض طبیعی و مصنوعی سطح زمین بر روی صفحه کاغذ. با مقیاس معین هستند که عناصر طبیعی آن به صورت سه بعدی نشان داده میشوند. و در آن ها علاوه بر موقعیت مسطحاتی یک نقطه ، موقعیت ارتفاعی آن نیز قابل شناسایی است.

برای نمایش موقعیت ارتفاعی عوارض طبیعی. از قبیل: گودی ها، تپه ها، خط الرأس ها و مانند آن از خطوط تراز استفاده میگردد. که نمایش دهنده مکانهای هندسی نقاط هم ارتفاع هستند. استفاده از این نقشه ها به طراح محیط و منظر اجازه میدهد. تا بتواند ایدهای طراحی را بر اساس وضعیت استقرار عوارض .سطح زمین و موقعیت آنها نسبت به یکدیگر، بر روی نقشه پیاده نماید.

برنامه ریزی برای برداشت

برنامه ریزی برای برداشت توپوگرافی به عواملی. از جمله: در نظر گرفتن عناصر کالبدی زمین، دقت و مقیاس خواسته شده برای برداشت، فاصله بین خطوط تراز بسته. به نوع پروژه، هزینه و نوع دستگاههای موجود بر میگردد. تمامی این عوامل بر روی روش و تجهیزات مورد نیاز برای برداشت توپوگرافی تأثیر گذار هستند Dewberry et al.,2002. برداشت جامع از داده های سطح زمین مستلزم برقراری ارتباط متقابل بین نقشه بردار. و طراح محیط به گونه ای است. که درک مناسبی از مفهوم طراحی به وسیله نقشه بردار ایجاد گردد .تا احتمال حذف شدن برخی از داده های مورد نیاز طراح از زمین در زمان برداشت کاهش یابد. پس از ایجاد این رابطه، لازم است روش مناسبی برای جمع آوری داده های مورد نیاز در نظر گرفته شود.

برداشت توپوگرافی از سطح زمین

به طور کلی برای برداشت توپوگرافی از سطح زمین دو روش عمده وجود دارد. که عبارت است از: روش فتوگرامتری و روش مستقیم زمینی هستند. در صورتی که منطقه مورد نظر برای طراحی بسیار وسیع. و در مقیاس یک منطقه شهری باشد، معمولاً از روش اول استفاده میشود. این روش فرآیند پیچیده و زمانبری را برای تهیه نقشه توپوگرافی شامل میشودو معمولاً توسط سازمانها .(مانند سازمان نقشه برداری و یا سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح در ایران) صورت میگیرد. در این روش معمولاً با استفاده از هواپیما از منطقه مورد مطالعه عکس هوایی پوششی تهیه و پس از ایجاد. مدل از این عکس ها، نقشه هوایی با مقیاس درخواستی تهیه میشود.

اما در صورت محدود بودن منطقه و امکان برداشت زمینی عوارض، از روش دوم استفاده میشود. که در این پژوهش مورد نظر است. برداشت عوارض سطح زمین به روش مستقیم زمینی از فرآیند پیروی میکند. مطابق این فرایند اجرایی، عملیات برداشت عوارض سطح زمین. در هفت مرحله صورت میپذیرد که مراحل اول، دوم و پنچم دارای عملیات زمینی. و مراحل سوم، چهارم، ششم و هفتم دارای عملیات دفتری است.

طراحی فنی زمین

با توجه به اینکه عملیات مورد استفاده در این قسمت بر اساس مفاهیمی است که طراحی فنی مورد استفاده. در مهندسی نقشه برداری و عمران برگرفته شده ، دومین مرحله از کاربرد نقشه برداری در طراحی محیط. زیر عنوان طراحی فنی زمین نامگذاری شده است. این زیر بخش مجموعه عملیاتی را شامل میشود. که از دیدگاه نقشه برداری، منجر به خلق یک طرح فنی اجرایی بر روی نقشه شود. تا بتوان آن را با بهره گیری از روشهای خاص. و استفاده از دستگاههای نقشه برداری بر روی زمین پیاده کرد. این عملیات بر روی نقشه توپوگرافی پایه ای صورت میگیرد که در مرحله برداشت عوارض سطح زمین تهیه شده است. مهمترین مشخصه هایی که در این زیر بخش مورد توجه قرار دارند به ترتیب زیر دسته بندی شده اند:

شیب بندی سطح زمین و دسته بندی شیب

یکی از کاربردهای نقشه توپوگرافی در طرحی محیط و منظر، شیب بندی سطح زمین برای اهداف متفاومت است.شیب بندی، شکل دهی سطح زمین با حذف یا اضافه کردن خاک یا دیگر مواد خاکی است. تا زمین بصورت مصنوعی به مناسب ترین وضعیت مورد نظر طراح تغییر شکل یابد Dewberry et a1.,2002 . این امر زمینه ایجاد طرحی دلپذیر از نظر زیبایی شناسی و در عین حال کارکردی را فراهم مینماید. در بسیاری از موارد، تمهیدات شیب بندی نخستین عامل تعیین کننده در طرح نهای است harris and Dines,1998. در این عملیات سطح زمین نسبت به وضعیت طبیعی خود تغییر میکند. و برای تبدیل به عناصر مصنوعی محیط مانند ساختمانها، راه ها و مسیرهای مختلف. و هم چنین ایجاد تسهیل در دفع آبهای سطحی آماده سازی میشود.

خطوط تراز

خطوط تراز کاربردهای فراوانی برای استفاده کنندگان از نقشه های توپوگرافی در طراحی محیط و منظر دارند. با توجه به اینکه فشردگی بیشتر خطوط تراز نشان دهنده افزایش شیب. و از هم دور شدن آنها به مفهوم کاهش شیب است.، از این مشخصه میتوان .در شیب بندی سطح زمین استفاده کرد. بطور کلی خصوصیت شاخص شیبهای مقعر افزایش فاصله خطوط تراز در ارتفاع پایین است. بر این اساس، شیب در ارتفاعات بالا تندتر استو در ارتفاعات پایین کندتر میگردد. برعکس، در شیب های محدب تندی شیب در ارتفاعات بالا کمتر و در ارتفاعات پایین بیشتر میشود. در صورتیکه با تغییرارتفاع (افزایش و یا کاهش اعداد منحنی های میزن) با فواصل یکسانی. در بین خطوط تراز مواجه باشیم، شیب محدوده یکنواخت محسوب میگردد Strom and Nathan,1998.

شیب بندی سطح زمین

در شیب بندی سطح زمین که بر اساس یک همکاری مشترک بین نقشه بردار. و طراح محیط صورت میگیرد، لازم است به جنبه های زیست محیطی زمین نیز توجه گردد. زیرا در بسیاری از موارد توجه صرف به جنبه های اقتصادی. برای آماده سازی زمین، تخریب های زیست محیطی را به همراه دارد. یک طرح خوب به لحاظ شیب بندی، شکل طبیعی زمین را با برنامه پیشنهادی همساز میکند. تا در عین دلپذیری و زیبایی و هم چنین به صرفه بودن پلان طرح، با ارزشهای طبیعی. و محیطی نیز در تضاد نباشد.

بطور کلی برای شیب بندی سطح زمین میتوان اهداف زیر را تبیین کرد:

-شکل دهی مجدد سطح زمین جهت سازگاری با کاربری مورد نظر در زمین به منظور جلوگیری. از ایجاد هزینه های اضافی خاکبرداری و خاکریزی در زمین.

-ایجاد و کنترل زهکشی مناسب به منظور جمع آوری ، انتقال و هدایت جریان آبهای سطحی. و هم چنین ایجاد شیب مناسب برای جاده ها.

-امکان استفاده از شیب برای منظر سازی با تأکید بر جنبه های زیبایی شناسی. جهت مطلوب تر ساختن محصول نهایی از زمین.

طرح در حال اجرای شیب بندی سطح زمین -Toy and Chuse ,2005.

از یک پلان شیب بندی نهایی شده میتوان استفاده های متعددی نمود. که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره نمودHarris and Dines,1998.

تهیه نیمرخ های نهایی از راهها.

نمایش دادن تغییرات در جهت شیب و یا نسبت آن.

نشان دادن ارتفاع بحرانی (شامل چاهک های بازدیدف آبروها و سازه های زهکشی).برای بالا و پایین تمام دیوارها و جدول ها در تقاطعات و دیگر نقاط بحرانی در زمین.

ترسیم منحنی میزان های پیشنهادی و تکمیل کردن پلان شیب بندی.

تهیه بر آوردی از میزان خاکبرداری و خاکریزی

تهیه بر آوردی از میزان خاکبرداری و خاکریزی و در صورت نیاز تعدیل یکی یا هردوی آنها. برای ایجاد تعادل بین آنها بر اساس پلان پیشنهادی شیب بندی از جمله استفاده های دیگری. که میتوان از نقشه توپوگرافی و خطوط تراز آن کرد، تهیه نقشه دسته بندی شیب. جهت تقسیم بندی شیب های مختلف. بمنظور تجریه و تحیل شیب ها و استفاده از آنها در طراحی محیط و منظر است.

برای تهیه نقشه دسته بندی شیب عواملی از قبیل

برای تهیه نقشه دسته بندی شیب عواملی از قبیل: مقیاس افقی، فاصله عمودی بین دو خط تراز. و درصدهای دسته بندی شیب ها مورد توجه هستند. مقیاس و فاصله عمودی بین دو خط تراز بر اساس نقشه خطوط تراز و طبقات دسته بندی شیب. بر مبنای تغییر در ارتفاع، پیچیدگی در اشکال زمین و نوع کاربری مورد نظ از اراضی انتخاب میگردد. این دسته بندی در سه طبقه: کمتر از 5 درصد، بین 5 الی 15 درصد و بیشتر از 15 درصد. صورت گرفته است.

نقشه دسته بندی شیب

نقشه دسته بندی شیب امکان شناسایی کاملی از زمین جهت استقرار کاربرهای متفاومت. و هم چنین اتخاذ تدابیر لازم برای شیب بندی مناسب را فراهم مینماید. با توجه به اینکه یکی از مشخصه های تأثیر گذرا در تعیین مسیر راه ها و زهکش ها. و تعیین موقعیت کلیه کاربری ها شیب زمین است،. میتوان بر اساس حداکثر و حداقل شیب پیش بینی شده برای ان ها محیط مورد نظر را طراحی نمود.

گروه برنامه ریزی و طرای محیط- پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی

.ماده ۱۴۷ – تفکیک – تفکیک آپارتمان – تفکیک زمین – تفکیک ملک – gis – gps – utm- پیاده سازی – تعیین آکس – ترسیم – محاسبه احجام.

انجام کلیه امور نقشه بردای در استان تهران با استفاده از کارشناسان مجرب و با تجربه در امر نقشه برداری. و استفاده از ابزارهای دقیق نقشه بردای. ،سعی و تلاش در دقت بالا و کیفیت مناسب تعرفه خدمات نقشه برداری را ایجاد نموده ایم.

ارتباط با ما: ۰۹۱۲۲۵۴۰۳۵۹

واتس آپ: ۰۹۱۹۸۳۲۴۸۰۳